مقاله بررسی نقش سازمانهای غیر دولتی در توسعه در 17 صفحه ورد قابل ویرایش  

چكیده

تشكل‌های داوطلبانه مردمی كه سابقه فعالیت آنها به سال های دور می‌رسد، یكی از عوامل اصلی توسعه كشورها می‌باشد. در شرایط كنونی، تحقق ا هداف دولت در زمینه توسعه از نظر اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ،بدون مشاركت و همیاری آحاد جامعه بوجود نخواهد آمد. سازمانهای غیردولتی زاییده یك چنین نیازی برای مشاركت جامعه و دولت است. این سازمانها از طریق همكاری مردمان با هم و با دولت وبخش خصوصی در بسیاری از زمینه ها بستر ساز توسعه و رشد جامعه می‌باشند. در مقاله حاضر كوشش شده تا ضمن بیان مفهوم وتعریف سازمانهای غیردولتی، نقش آنها در توسعه در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی توصیف شود.

واژگان كلیدی: توسعه، سازمان های غیردولتی، توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی

مقدمه

اصطلاح توسعه در معنای جدید آن تنها پس از جنگ جهانی دوم فراگیری رشد، در مباحث اولیه، توسعه مترادف با نوسازی جامعه و به مرور زمان در قالب رشد اقتصادی تلقی می‌شد اما امروزه، توسعه كشورها را در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی مورد بررسی قرار می‌دهند ( مقدس: 1378-40)

مایكل تودارو معتقد است كه توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست كه مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی ونیز تسریع رشد اقتصادی، كاهش نابرابری و ریشه كن كردن فقر مطلق دانست.( ازكیا: 1380،8)

سیرز، توسعه را جریانی می‌داند چند بعدی كه تجدید سازمان، وسعت ‌گیری متفاوت كل نظام اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد  وی دربارة توسعه كشورها مطرح كرده‌است، اینكه فقر چه تغییری كرده است؟ بیكاری چه تغییری كرده است؟ نابرابری چه تغییری كرده است؟ چنانچه كلیه سه پدیده فوق در طی یك دوره كم شده باشد، بدون شك این دوره برای كشور مورد نظر یك دوره توسعه بوده است. (كیا، 1382، 6)

در شرایط كنونی ،از نظر اقتصادی، سیاسی، امكان تحقق اهداف دولتها در زمینه توسعه، بدون مشاركت و همیاری تمام آحاد جامعه وجود ندارد.  سازمانهای غیردولتی زاییده یك چنین نیازی برای مشاركت جامعه و دولت هستند ( الوانی؛ 1381،8)

تعریف، سازمانهای غیردولتی (NGO)

NON-Government organizations

سازمان های غیردولتی به عنوان بخش سوم، در كنار بخش دولتی و بخش خصوصی نیز مطرح می‌گردد. بخش سوم اصطلاحی است برای بیان بخشی كه متفاوت با بخش خصوصی و دولتی و دارای ماهیتی داوطلبانه است. سازمان های غیردولتی هم در كشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته مورد توجه قرار گرفته و بخشهای دولتی و خصوصی توانسته اند با همكاری این سازمانها در تحقق اهداف خود توفیق بیشتری داشته باشند. ( الوانی؛ 1381،9) چنانچه درتمام كشورها، حتی كشورهای در حال توسعه‌ای همچون هند وبنگلادش سازمان های غیردولتی را به عنوان یكی از بازوهای توسعه به رسمیت شناخته و از نقش آفرینی آنها در حل مشكلات اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی استفاده می شود ( جمشیدی، 1383،21)

كاربرد وسیع سازمان غیردولتی گاه باعث ابهام و سردرگمی می‌شود، لذا سعی شده است به تعاریفی پرداخته شود كه مفهوم وسیع و پیچیده سازمانهای غیردولتی را برای خواننده به وضوح بیان نماید.

طبق تعریف اول هر سازمانی كه بخشی از دولت نیست و در محدوده جامعه مدنی فعالیت می‌كند، سازمان غیر دولتی (NGO) می باشد. این تعریف شامل سازمان‌هایی مثل اتحادیه‌های كارگری، جوامع و نهادهای مذهبی، گروههای سیاسی، باشگاه‌های ورزشی، جوامع هنری، فرهنگی و انجمن‌های شغلی و تجاری نیز می‌شود. ( بیل، دان، 1995)

-    تعریف دیگر در زمینه توسعه، سازمانهای غیردولتی را سازمانهایی می داند كه برای بهبود بخشیدن وضعیت اجتماعی و اقتصادی مردم، به نفع آنها كار می‌كنند( بیل، دان:1995)

-    طبق آئین نامه اجرایی تأسیس و فعالیت NGO مصوبه 9/11/81، سازمان غیردولتی، به تشكل‌هایی اطلاق می‌شود كه توسط گروهی از اشخاص حقیقی یا حقوقی غیرحكومتی به صورت داوطلبانه با رعایت مقررات مربوط تأسیس شده و دارای اهداف غیرانتفاعی و غیرسیاسی است.

-    سالامون لستر، سازمان  های غیردولتی را تشكلی مستقل، منعطف، دموكراتیك، و غیرانتفاعی كه فعالیت‌های خود را برای كمك به تقویت بنیه های اقتصادی و یا اجتماعی گروه‌های حاشیه‌ای، حل معضلات عامه یا حتی مسائل قشری خاص متمركز كرده، تعریف نموده است. (نوروز ، 1380،1)

به طور كلی سازمان‌های غیردولتی در زمینه ارائه خدمات به بخشهای نیازمند در جامعه می‌پردازند و سعی می‌كنند تا تسهیل كننده فرآیندهای تحول اجتماعی- اقتصادی- سیاسی در سطوح گروهها و افراد جامعه باشند و همچنین می‌كوشند تا میان واحدها و سازمانهای مختلف نوعی هم افزایی و اتحاد ایجاد كنند و روحیة مشاركت جمعی میان سازمانها را عملی سازند. ( الوانی:1381،9)

(نظری: 1384، 21)

با توجه به توضیحات مطرح شده، حال به نقش سازمان های غیردولتی در هر یك از ابعاد توسعه (اجتماعی، اقتصادی، سیاسی) می پردازیم:

نقش سازمان های غیردولتی در توسعه فرهنگی، اجتماعی:

هرچند كه توسعه فرهنگی و اجتماعی با یكدیگر متفاوت می باشد ولی به دلیل اینكه توسعه اجتماعی و توسعه فرهنگی مكمل و پیوسته، یك پدیده اند و هر دو نوع الزاماً بر ایجاد و وجود تمایز فراینده جامعه منجر می شوند، در این مقاله در یك عنوان مشترك قرار گرفته اند. (توسلی، 1373، 15)

مفهوم توسعه فرهنگی از اوایل دهه 1980 به بعد از طرف یونسكو به عنوان یك سازمان فرهنگی در مباحث توسعه مطرح شده و از مفاهیمی است كه تاكید بر نیازهای غیرمادی افراد جامعه دارد.

توسعه فرهنگی، فراگردی است كه در آن سنتها و تجارب گذشته از نو و براساس نیازها و شرایط تازه بازاندیشی وبازسازی می‌شوند و از این طریق خود را بارور می‌كند و تواناییهای بالقوه انسانها شكوفا می‌شود. (اسدی، 1370،7)

توسعه اجتماعی از مفاهیمی است كه با چگونگی شیوه زندگی افراد یك جامعه پیوندی تنگاتنگ دارد و در ابعاد عینی بیشتر ناظر بر بالابردن سطح زندگی عمومی از طریق ایجاد شرایط مطلوب و بهینه در زمینه‌های فقرزدایی، تعذیه، بهداشت، مسكن، اشتغال، آموزش و چگونگی اوقات فراغت می باشد. ( توسلی؛1373،15)

نقش سازمانهای غیردولتی در توسعه سیاسی:

توسعه سیاسی از مفاهیمی است كه پس از جنگ جهانی دوم در ادبیات توسعه مطرح شده است و حوزه بحث مهمی را در علوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی تشكیل می دهد . در ارتباط با فضای مفهومی این واژه دیدگاههای مختلفی وجود دارد ( محمدی: 1370،41) توسعه سیاسی را می توان شامل ارزشهایی مانند : حقوق بشر، آزادی سیاسی، حق رای و دموكراسی دانست. (منوریان:1379،14)

در اساسنامه NGO بارها از جمله غیرسیاسی بودن سازمان های غیردولتی نام برده شده است اما آنچه مشخص است ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با هم در ارتباط می باشند و برهمدیگر تاثیر می گذارند.